Alper Gezeravcı’nın karbondioksiti oksijene çeviren mikroalg deneyi sonuçlandı
Türkiye’nin ilk astronotu Alper Gezeravcı’nın ülkenin insanlı ilk uzay görevinde gerçekleştirdiği “Uzay Görevleri için Mikroalgal Yaşam Destek Üniteleri” (UzMAn) deneyinin sonuçları açıklandı. UzMAn deneyiyle mikroalglerin, yerçekimsiz ortamda zenginleştirilmiş karbondioksiti oksijene çevirdiği kanıtlandı. Boğaziçi Üniversitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü Doktor Öğretim Üyesi Berat Haznedaroğlu‘nun liderliğinde hazırlanan ve mikroalg türlerinin karbondioksit yakalama performanslarının ve oksijen üretim kabiliyetlerinin belirlenmesini amaçlayan “UzMAn” deneyine ait örnekler geçtiğimiz hafta dünyaya ulaştı.
Uzaydaki yaşam destek sistemleri için oldukça önemli
Yapılan incelemelerde alglerin yerçekimsiz ortamda, kapalı mekanlarda bulunandan 3 ila 5 kat daha fazla karbondioksiti oksijene dönüştürme yeteneğine sahip olduğu tespit edildi. Deney kapsamında ortaya konan bu sonuç, uzayda yaşam destek sistemlerinin geliştirilmesi ve uzun süreli uzay misyonlarında astronotların ihtiyaç duyduğu oksijenin sağlanması açısından önem taşıyor.
TÜBİTAK MAM ve İstanbul Medeniyet Üniversitesinden 8 bilim insanının yer aldığı deney düzeneğinin hazırlanmasına TÜBİTAK Uzay Enstitüsü de destek sağladı. Uluslararası Uzay İstasyonu’nda (ISS) gerçekleştirilen deneyde ikisi kutuplardan izole edilen, biri ise hem tatlı hem de tuzlu suda yaşayabilen 3 farklı türde mikroalg test edildi. Yosunları biraz daha zorlamak ve daha önce yapılmamış bir çalışmayı ortaya koyabilmek için proje paydaşlarından TÜBİTAK MAM’daki araştırmacıların geliştirdiği bir karbondioksit zenginleştirme ünitesinin de deneye eklendiği belirtildi. Bu eklemeyle milyonda 500 birim gibi bulunan karbondioksit seviyesi milyonda 2 bin, 2 bin 500 birime kadar çıkartıldı. Haznedaroğlu, yaptığı açıklamada elde ettikleri verilerde bu seviyelerdeki karbondioksitin yaklaşık 3’te 1 kadar azaldığını gözlemlediklerini aktardı: “Reaktörlerimiz toplamda 30 mililitrelik küçük reaktörlerdi ve dolu sistemleriyle beraber oksijene çevirme performansının aslında çok olduğunu söyleyebiliriz. UzMan deneyiyle beraber hava iyileştirmede yosunlarımızı kullanabileceğimizi kanıtlamış olduk.”
“3 mürettebatın 1 günde tükettiği karbondioksitin tamamını oksijene çevirebilir”
Haznedaroğlu, “Yeterli ölçeklendirildiğinde orta boy bir mikroalg reaktörü aslında 3 mürettebatın 1 günde tükettiği karbondioksitin tamamını oksijene çevirebilecek potansiyele sahip, çalışmalarımız bunu gösteriyor.” ifadelerini kullandı. Esasında biyoloji, uzay araştırmaları ve yolculukları için hayati öneme sahip çok değerli bir bilim dalı. Bilindiği üzere ISS’teki karbondioksiti oksijene çeviren sistemler fiziksel ve mekanik sistemler. Mekanik sistemler hem ağır hem de bakıma muhtaç oluyorlar. Üstelik derin uzayda bu sistemlerin arızalanma riski de bulunuyor. Dolayısıyla planlan Ay, Mars vb. kolonilerde mekanik sistemlerin yerine doğal sistemlerin kullanımı araştırılıyor. O yüzden yosunların kendi kendine büyüyebilen, yenilenebilir sistemler olmaları önemli bir kazanç.
Deney, gıda üretimi için de önemli
UzMAn deneyiyle aslında birden fazla amaçları olduğuna değinen Haznedaroğlu, antioksidanları, Omega-3’leri, vitaminleri olan, bağışıklık sistemini kuvvetlendiren ve astronotların oradaki enerji ihtiyacını sağlayabilecek fonksiyonel gıda üretimi için de alglerin kullanılabileceğini ortaya koyduklarını kaydetti. Halihazırda deney üzerindeki incelemeler devam ediyor. Deneyin ikinci aşamasında, algler metabolik olarak incelenecek.
